Kahvede Katkılı ve Katkısız Fermentasyon Yöntemleri: Infused, Co-fermented, Laktik ve Karbonik Fermentasyonun Karşılaştırmalı Analizi
Özet
Kahve işleme yöntemlerinde son yıllarda önemli bir çeşitlenme gözlemlenmektedir. Geleneksel
natural, honey ve washed yöntemlerinin yanında, fermantasyon süreçlerinin mikrobiyal ve kimyasal açıdan yönlendirilmesi ile yeni tat profilleri elde edilmektedir. Bu çalışmada, özellikle sektörde sıkça tartışma konusu olan
infused ve
co-fermented işleme teknikleri, bilimsel açıdan katkısız fermantasyon yöntemleri olan
laktik fermantasyon ve
karbonik maserasyon ile karşılaştırılmıştır. Terminoloji, metodoloji ve tüketici algısı bağlamında doğru bilinen yanlışlar tartışılmış; kahve üretiminde şeffaf etiketleme ihtiyacına dikkat çekilmiştir.
1. Giriş
Kahve işleme yöntemleri, ürünün nihai aromatik ve duyusal profilinde belirleyici bir role sahiptir. Fermentasyon süreçleri, kahve meyvesindeki şekerlerin ve organik asitlerin mikroorganizmalar tarafından dönüştürülmesiyle gerçekleşir. Son yıllarda özellikle
infused ve
co-fermented yöntemlerinin yaygınlaşmasıyla birlikte terminolojik karmaşa ortaya çıkmıştır. Bazı üreticiler bu yöntemleri “doğal” ya da “katkısız” süreçler olarak pazarlasa da, bilimsel olarak bu yöntemlerin kahveye
dışarıdan katkı içermesi nedeniyle klasik fermantasyon tekniklerinden ayrıldığı görülmektedir.
2. Katkısız Fermentasyon Yöntemleri
2.1 Laktik Fermantasyon
Laktik fermantasyon, kahvenin fermantasyon sürecinde
Lactobacillus türü bakterilerin baskın hale getirilmesiyle gerçekleşir. Kahve meyvesinin içindeki şekerler laktik aside dönüştürülür. Bu dönüşüm, fincanda kremamsı gövde, yumuşak asidite ve artan tatlılık ile karakterize edilir (De Bruyne et al., 2020). Bu yöntemde dışarıdan herhangi bir meyve, şeker veya katkı kullanılmaz.
2.2 Karbonik Maserasyon
Karbonik maserasyon, şarap üretiminden kahveye uyarlanmış bir tekniktir (Jackson, 2014). Bütün kahve kirazları kapalı tanklarda, karbondioksit ile doygun bir atmosferde bekletilir. Oksijensiz koşullar altında
intracellular (hücre içi) fermantasyon gerçekleşir. Esterler ve alkoller gibi aromatik bileşiklerin artışı sonucu tropikal meyvemsi tatlar, yüksek kompleksite ve parlak asidite elde edilir. Yöntemde dış katkı söz konusu değildir; yalnızca fermantasyon koşulları değiştirilmiştir.
3. Katkılı Fermentasyon Yöntemleri
3.1 Infused (İnfüze)
Infused yöntemde kahve, fermentasyon sırasında doğrudan
meyve, baharat veya mikroorganizma ile aynı tankta işlenir. Bu süreçte hem aromatik bileşenlerin difüzyonu hem de eklenen şeker/asit kaynaklarının mikrobiyal aktiviteyi yönlendirmesi söz konusudur. Sonuç olarak kahvede yoğun ve baskın aromalar gelişir. Ancak bu yöntem yüksek değişkenlik gösterir ve tekrarlanabilirliği düşüktür.
3.2 Co-fermented (Kofementasyon)
Co-fermented işlemde süreç daha kontrollüdür. Öncelikle ayrı bir tankta “mother culture” hazırlanır. Bu kültürde meyve suları, posalar, doğal mikroorganizmalar ve bazen melas gibi şeker kaynakları kullanılır. Belirli bir süre sonunda bu kültür, kahve fermantasyon tankına aktarılır. Böylece kahve doğrudan meyveyle temas etmeksizin, fermantatif yan ürünlerle etkileşir. Bu yöntem, infused işlemine kıyasla daha kontrollü, tekrarlanabilir ve kompleks tat profilleri sunar (Sánchez Valencia, 2022).
4. Tartışma: Doğru Bilinen Yanlışlar
- “Laktik veya karbonik fermentasyon da co-ferment’tir.”
→ Yanlış. Bu yöntemlerde dışarıdan herhangi bir meyve, şeker veya katkı eklenmez. Dolayısıyla katkısız fermentasyon sınıfındadırlar.
- “Infused ve co-fermented aynı şeydir.”
→ Kısmen doğru. Her ikisi de katkılıdır, ancak infused doğrudan temas ile, co-fermented ise ayrı kültür aracılığıyla gerçekleşir.
- “Infused yapaydır, co-fermented doğaldır.”
→ Yanıltıcı. Infused işlemde kullanılan katkılar doğal olabilir, co-fermented de dış katkı içerir. Her iki yöntemde de süreç insan eliyle yönlendirilmiştir.
- “Natural kahve ile co-fermented aynı kategoridedir.”
→ Yanlış. Natural işlem yalnızca kahvenin kendi kabuğu ve özsuyu ile gerçekleşir; dış katkı içermez.
5. Sonuç
Kahvede fermantasyon yöntemleri, katkılı ve katkısız olarak iki ana grupta incelenebilir.
Laktik fermantasyon ve
karbonik maserasyon, kahvenin doğal mikroflorasının ve fermantasyon koşullarının yönlendirilmesiyle gerçekleşen katkısız yöntemlerdir. Buna karşın
infused ve
co-fermented işlemleri, kahveye dışarıdan meyve, şeker veya mikroorganizma eklenmesi esasına dayandığından katkılı yöntemlerdir.
Sektörde bu ayrımın net biçimde yapılması ve tüketicilerin doğru bilgilendirilmesi büyük önem taşımaktadır. “Doğal” ya da “katkısız” etiketleri ile katkılı fermantasyon ürünlerinin pazarlanması, hem bilimsel hem de etik açıdan sorunludur. Gelecekte üretici şeffaflığının artması ve terminolojinin standartlaşması, kahve endüstrisinin güvenilirliği açısından kritik bir ihtiyaçtır.